Author :
Abstract
Günümüzde, sivil ve askeri boyutuyla nükleer teknoloji, bir ülkenin güçlü bir dış politika izleyebilmesine olanak sağlayan en önemli etkenlerden biridir. Şah yönetimi tarafından İran’ın nükleer programının hayata geçirilmesinin ve İslam Devrimi sonrasında yeni rejim tarafından nükleer programa kaldığı yerden devam edilmesinin en önemli nedeni de nükleer teknolojinin dış politika üzerindeki bu rolüdür. Ancak, İran İslam Devrimi sonrasında İran rejiminin mevcut uluslararası düzene karşı çıkışı nedeniyle ABD, uluslararası sistemde dengelerin kendi aleyhine değişmesini istemediği için İran’ın nükleer programını bir tehdit olarak algılamıştır. Dolayısıyla da İran’a nükleer programı konusunda uluslararası baskı uygulamaya başlamıştır. Bu durumun üstesinden gelmek isteyen İran ise gizli nükleer faaliyetlere yönelmiştir. Ancak, 2002 yılında İran’ın gizli nükleer faaliyetleri gün yüzüne çıkmıştır. Böylece İran ve ABD arasında kısa sürede UAEA, AB, BM, Rusya ve Çin gibi önemli aktörlerin de dahil olduğu nükleer kriz ortaya çıkmıştır. Nükleer enerji ise İran için bir beka sorunu haline gelmiştir. Bu sebeple de İran’ın nükleer krize ve nükleer müzakerelere yönelik izlediği politika İran dış politikasının en önemli gündem ve dinamiği olmuştur. İran nükleer enerji politikasını gerek dış politikasını güçlendirmek gerek bölgesel ve uluslararası güç dengesinde etkili bir rol oynamak için ideolojiden bağımsız olarak sürdürmüştür. Bu çalışmada da İran’ın dış politika çıkarlarının rejimden bağımsız olarak takip edildiği nükleer enerji politikası bağlamında ortaya konulacaktır.
Keywords
Abstract
Today, nuclear technology, with its civilian and military aspects, is one of the most important factors to enable a country to pursue an influential foreign policy. The most important reason behind actualisation of Iran’s nuclear program under the Shah regime and the policy to continue the program following the Islamic Revolution is inter-linked to this effect of nuclear technology over foreign policy. However, since the Iranian regime has been backlashing the existing international order following the Iran’s Islamic Revolution and the US does not want change in the international balance of power against itself, the US has been considering Iran’s nuclear program as a threat. Hence, the US has started an international campaign against Iran due to its nuclear program. In order to overcome this campaign and pressure, Iran has directed its route to secret nuclear activities. However, in 2002, Iran’s secret nuclear activities were brought to light. Since then a nuclear crisis emerged between Iran and the USA, into which international actors such as IAEA, EU, UN, Russia and China became involved. Nuclear energy, therefore, became an issue of survival for Iran. To this end, the policy pursued by Iran towards nuclear crisis and nuclear negotiations has become the most critic agenda matter and dynamic of Iran’s foreign policy. In order to strengthen its foreign policy and to play a more pominent role in regional and international balance of power, Iran has sustained its nuclear policy independent from the ideological determination. In this study,the determination of Iran to achieve its foreign policy goals independent from the ideological determination will be set forth through the analysis of the nuclear energy policy.
Keywords
- ‚IAEA Director General’s Statement on Iran‛, International Atomic Energy Agency, 16 Ocak 2016. https://www.iaea.org/newscenter/statements/iaea-director-general%E2%80%99s-statement-iran (Erişim: 21.06.2019)
- ‚Iran is Resolved to Pursue Nuclear Program‛, CNN, 18 Eylül 2005.
- ‚Iran Nuclear Deal: Trump 'Will not Sign Off Agreement'‛, BBC News, 13 Ekim 2017.
- ‚Iran Says It Joins 'Countries with Nuclear Technology’ ‛, CNN, 12 Nisan 2006.
- ‚Iran’s President-elect Promises ‘More Transparency’ in Nuclear Program‛, Radio Free Europe Radio Liberty, 17 Haziran 2013.
- ‚Iran's Khamenei Threatens to 'Set Fire' to Nuclear Deal if West Violates‛, Reuters, 14 Haziran 2016.
- ‚Iran's Supreme Leader Bans Negotiations with US‛, Al Jazeera America, 7 Ekim 2005.
- ‚İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, ABD Başkanı Donald Trump'ın İran'la İlgili Açıklamalarına Yanıt Verdi.‛ Sputnik News, 13 Ekim 2017. ‚İran, Nükleer Programını Sınırlamayı Kabul Etti‛, BBC Türkçe, 24 Kasım 2013. ‚Joint Comprehensive Plan of Action‛, Vienna, 14 Temmuz 2015, https://assets.documentcloud.org/documents/2165399/full-text-of-the-iran-nuclear-deal.pdf (Erişim: 22.06.2019)
- ‚Joint Plan of Action‛, Cenevre, 24 Kasım 2013.
- ‚Joint statement by EU High Representative Federica Mogherini and Iranian Foreign Minister Javad Zarif Vienna, 14 July 2015‛, European Union External Action, 14 Temmuz 2015. https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage/3244/joint-statement-eu-high-representativefederica-mogherini-and-iranian-foreign-minister-javad_en (Erişim: 22.06.2019)
- ‚Parameters for a Joint Comprehensive Plan of Action Regarding the Islamic Republic of Iran's Nuclear Program‛, The White House Office of the Press Secretary, 2 Nisan 2015. https://obamawhitehouse.archives.gov/thepress-office/2015/04/02/parameters-joint-comprehensive-plan-action-regarding-islamic-republic-ir (Erişim:
- ‚Statement by the Iranian Government and Visiting EU Foreign Ministers‛, 21 Ekim 2003.
- ‚Trump: Başkan Seçilirsem İlk İş İran Anlaşmasını Feshedeceğim’, BBC Türkçe, 22 Mart 2016.
- Albright, D. and Hinderstein, C. (2006). Iran’s Next Steps: Final Tests and the Construction of a Uranium Enrichment Plant. ISIS, 12 January.
- Aras, B. ve Özbay, F. (2006). Dances with Wolves: Russia, Iran and the Nuclear Issue. Middle East Policy, Vol: XIII, No: 4, Winter, s.132-147.
- Ata, K. (2012). Barış İçin Atom Programı'nın Türkiye'de Çekirdek Fiziğinin Kurumsallaşmasına Etkisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
- Department of Defence National Military Command Center, ‚Further Remarks by Shah on Nuclear Weapons‛, 25 Haziran 1974. http://nsarchive.gwu.edu/nukevault/ebb268/doc01b.pdf (Erişim:02.07.2019)
- Department of Defence National Military Command Center, ‚Interview with Shah‛, 24 Haziran 1974.
- Ditto, S. (2013). Reading Rouhani: The Promise and Peril of Iran’s New President. The Washington Institute for Near East Policy, Washington DC.
- Fathi, N. (27 Ekim 2005). Wipe Israel ‘Off the Map’ Iranian Says’. The New York Times.
- Fickling, D. (18 Nisan 2006). Iran 'Will Cut off Hands of Aggressors', The Guardian.
- International Atomic Energy Agency, ‚Atoms for Peace Speech‛, https://www.iaea.org/about/history/atoms-for- peace-speech, (Erişim: 02.07.2019)
- International Atomic Energy Agency, ‚Communication Dated 26 November 2004 Received from the Permanent Representatives of France, Germany, the Islamic Republic of Iran and the United Kingdom Concerning the Agreement Signed in Paris on 15 November 2004‛, INFCIRC/637, 26 Kasım 2004.
- International Atomic Energy Agency, ‚The Treaty on the Non-Proliferation of Nuclear Weapons‛, INFCIRC/140, 22 Nisan 1970.
- Kibaroğlu, M. (2006). ‚İran’ın Nükleer Programı: Aktörleri ve Etkileri‛, (Ed. Osman Metin Öztürk ve Yalçın Sarıkaya), Kaosa Doğru İran: Güncel İran İncelemeleri İçinde, Ankara: Fark Yayınları, s.71-120.
- Sahimi, M. (2 Ekim 2003). ‚Iran’s Nuclear Program-Part I: Its History‛, Payvand. http://www.payvand.com/news/03/oct/1015.html, (Erişim:01.07.2019)
- Sahimi, M. (2019). ‚Iran's Nuclear Energy Program-Part V: From the United States Offering Iran Uranium Enrichment Technology to Suggestions for Creating Catastrophic Industrial Failure‛, http://www.payvand.com/news/04/dec/1186.html (Erişim:01.07.2019)
- Sandıklı, A. ve Emeklier, B. (2019). ‚İran’ın Dış Politika Vizyonu ve Jeopolitik Hedefleri. s. 418-449. http://www.bilgesam.org/Images/Dokumanlar/0-173-2014120952iran.pdf (Erişim 25.06.2019)
- Sciolino, E. (31 Ekim 1991). ‚Report Says Iran Seeks Atomic Arms‛, The New York Times.
- Sciolino, E. (22 Haziran 2003). ‚The World; Nuclear Ambitions Aren't New for Iran‛, The New York Times. Global Security, http://www.globalsecurity.org/wmd/world/iran/natanz.htm (Erişim: 26. 06. 2019)
- Sinkaya, B. (2015). ‚Cevad Zarif ve Değişen İran Dış Politikası‛, Ortadoğu Stratejik Araştırmalar Merkezi.
- Sinkaya, B. (2013). İran Cumhurbaşkanlığı Seçimi: Statüko ya da İtidalli Değişim. Ortadoğu Analiz, Cilt: 5, Sayı: 55, s. 23-32.
- Sinkaya, B. (2016). Nükleer Anlaşma Sonrası İran Siyasetinde Süreklilik ve Değişim. ORSAM Bölgesel Gelişmeler Değerlendirmesi, No: 45.
- The International Institute for Strategic Studies, Iran’s Strategic Weapons Programmes: A Net Assesment, ed., Gary Samore, Routledge Taylor and Francis Group, New York, 2005.
- United Nations Security Council, ‚Statement by the President of the Security Council‛, S/PRST/2006/15, 29 Mart 2006.
- Zarif, M. J. (2007). Tackling The Iran-U.S. Crisis: The Need for a Paradigm Shift. Journal of International Affairs, Spring/Summer, Vol: 60, No: 2, s. 73-94.
