İSTANBUL’DAKİ AHŞAP KUBBELİ SİNAGOGLAR VE AHRİDA SİNAGOGU’NUN AHŞAP KUBBESİNİN MİMARİ ÖZELLİKLERİ İLE KORUMA SORUNLARI
Author:
Abstract
Yapımı tarih öncesi devirlere dayanan kubbe, yapılarda geniş açıklıkları geçme özelliği ve mimariye kattığı estetik değer nedeniyle çokça tercih edilen bir eğrisel örtüdür. Geleneksel mimaride kâgir ve ahşap gibi farklı malzemelerle yapılmış kubbeler vardır. İstanbul’da inşa edilmiş cami, tekke, mescit, sinagog, mevlevihane, yalı, kasır, saray, türbe gibi yapıların özellikle ana mekânlarında bu yapı elemanı ile sıklıkla karşılaşılmaktadır. Literatürde teknik özellikleri ve koruma sorunları açısından yeterince araştırılmayan ahşap kubbeler kendine özgü yapım teknikleriyle geleneksel mimarinin eşsiz bileşenlerindendir.
İstanbul’da farklı işlevli yapılarda mekânın üstünü örten ve dışarıdan algılanan küresel formun görüldüğü büyük çaplı kubbeler olduğu gibi sadece iç mekândan algılanan küçük çaplı ahşap kubbeler de mevcuttur. Özellikle cami, tekke, mescit ve sinagog gibi dini yapılarda kırma çatı altında gizlenmiş ahşap kubbeler varlıklarını günümüzde de sürdürmektedir.
Bu çalışmada; İstanbul’daki Mayor, Maalem ve Ahrida Sinagoglarının ibadet mekânlarında yer alan, kırma çatı ile örtülü, dışarıdan algılanmayan ahşap kubbelerinin mimari özellikleri irdelenmiştir. Daha fazla arşiv belgesine ulaşılan Ahrida Sinagogu’nun kubbesi ise ayrıntılı incelenerek koruma sorunları tespit edilmiştir. Günümüze ulaşamayan kubbenin arşiv fotoğraflarından üç boyutlu modellemesi yapılarak özgün yapım tekniği açıklanmaya çalışılmıştır. Teknik, belge, estetik, simgesellik değeri taşıyan bu yapı elemanlarının önemlerine ve korunmaları için temel yaklaşım ilkelerine işaret edilerek gelecekte yapılacak koruma çalışmalarına katkı sağlaması umulmaktadır.
Keywords
Abstract
The dome, whose construction dates back to prehistoric times, is a curvilinear cover that is widely preferred due to its ability to cross wide spaces and the aesthetic value it adds to architecture in buildings. In traditional architecture, there are domes made of different materials such as masonry and wood. This building element is frequently encountered especially in the main spaces of buildings such as mosques, lodges, masjids, synagogues, mansions, pavilions, palaces, and tombs built in Istanbul. Wooden domes, which are not sufficiently researched in the literature in terms of their technical features and conservation problems, are unique components of traditional architecture with their authentic construction techniques.
In buildings with different functions in Istanbul, there are large diameter domes that cover the space and have a spherical form visible from the outside, as well as small diameter wooden domes that can only be visible from the interior. Especially in religious buildings such as mosques, lodges, masjids and synagogues, wooden domes hidden under hipped roofs continue to exist today.
In this study; the architectural features of the wooden domes in the worship spaces of Mayor, Maalem and Ahrida Synagogues in Istanbul, which are covered with hipped roofs and are not visible from the outside, were examined. The dome of the Ahrida Synagogue, for which more archival documents were found, was examined in detail and its conservation problems were identified. The authentic construction technique of the dome, which has not survived to the present day, was tried to be explained by making three-dimensional modeling from archival photographs. It is hoped that this study will contribute to future conservation efforts by pointing out the importance and the basic approach principles for the conservation of these building elements that have technical, documentary, aesthetic, and symbolic value.