Author:
Abstract
İkinci Dünya Savaşı’ından sonra Müslüman ülkelerin bağımsızlıklarını elde etmeleri ve yine soğuk savaş döneminin olumsuzluklarına muhatap olan bu ülkelerin tepkilerini gayrı meşru yollara başvurarak ifade etme biçimleri, İslamofobi’nin olgu düzeyine çıkmasında etkili oldu. Batı’da İslamofobi’nin ortak bir takım motivasyon ve hareket noktaları olsa da ülkeden ülkeye farklılık gösteren değişik tezahür biçimleri vardır. Amerika Birleşik Devletleri’ndeki İslamofobi’yi tetikleyen saiklerle Avrupa ülkelerindeki saikler arasında dikkate değer farklılıklar bulunmaktadır. Bu ayrımları dikkate alarak yapılan akademik çalışmalar mevcut olmakla beraber daha ileri çalışmalara da ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışmadaki amacımız, yirminci yüzyılın ikinci yarısında İslamofobi’nin Batı dünyasında ortaya çıkış sürecini ve bu süreci besleyen bazı dönüm noktalarını ele almaktır. Ancak İslamofobi’nin ortaya çıkışını yirminci yüzyılın ikinci yarısında gelişen bazı olaylarla sınırlandırmak mümkün değildir. Her ne kadar ifade edilmese de İslam Medeniyeti ile Batı Medeniyeti arasındaki düşmanlığın örtük birtakım referans çerçeveleri vardır. Bunlar daha çok dini, tarihsel ve kültürel uzantıları olan çok yönlü ve uzun bir süreci içermektedir. Dini zeminde bu ilişki, İslam’ın ortaya çıkışı ile başlamıştır. Siyasi ve kültürel zeminde ise ilk İslami fetihlerin yaşandığı miladi 640’lı yıllara kadar geriye gitmektedir. Bu uzun geçmişi, siyasi tarih kitaplarında anlatıldığı üzere sadece savaşların yaşandığı bir süreç olarak okumak yerine sosyo-kültürel ve ekonomik ilişkilerin de yaşandığı çok boyutlu bir ilişkiler ağı olarak görmek daha doğru olacaktır. Bütün bu süreçleri ele almak çalışmamızın sınırlarını aşmaktadır. Bu sebeple ilişkilerin tarihi seyrini ilgili çalışmalara havale ederek daha çok olayın baskın ve görünen (veya görülmek istenen) yönünü oluşturan yirminci yüzyılın ikinci yarısında yaşanan bazı sosyo-politik gelimeler üzerinde durmaya çalışacağız. Bu süreci ele alırken öncelikli olarak Batılı devletlerin Ortadoğu’ya yönelik politikalarının üretilmesinde etkili olan ve yaşanan siyasi gelişmelerin temelini oluşturan iki önemli arka plan üzerinde duracağız. İlk olarak soğuk savaş sonrası dönemde Batı’nın Ortadoğu siyasetinde köklü bir değişime sebep olan Medeniyetler Çatışması tezine değineceğiz. Daha sonra oryantalistler tarafından ortaya konan ürünler ve bu ürünlerdeki bakış açılarının Müslüman toplumlar hakkında oluşan algıya ne yönde etki ettiğine işaret edeceğiz. Üçüncü aşamada yirminci yüzyılın ikinci yarısında yaşanan, İslamofobi’nin oluşmasına ve gün yüzüne çıkıp iyice belirginleşmesine katkı sağlayan bazı önemli siyasi ve toplumsal gelişmeleri ele alacağız. Son aşamada ise 11 Eylül ve sonrasında yaşanan gelişmelere değineceğiz.
Keywords
Abstract
In the years after the Second World War, the independence of Muslim countries and the ways in which these countries, which were faced with the negativities of the cold war, expressed their reactions by using illegitimate ways, were effective in the rise of Islamophobia to the level of phenomenon. In addition, although Islamophobia has some common motivations and points of departure, it has different manifestations that differ from country to country. There are notable differences between the motives that triggered Islamophobia in the United States and in European countries. Although there are studies that take these distinctions into account, further studies are needed. Our aim in this study is to discuss the emergence of Islamophobia in the Western world in the second half of the twentieth century and some of the turning points that fed this proces. However, it is not possible to limit the emergence of Islamophobia to some events that took place in the second half of the twentieth century. Although it is not expressed, the enmity between the Islamic and Western civilizations also has some implicit reference frames. These include a multifaceted and long process with religious, historical and cultural branches. On religious grounds, this relationship began with the emergence of Islam. On the political and cultural grounds, it goes back to the 640s AD when the first Islamic conquests took place. It would be more accurate to see this long history as a multidimensional network of socio-cultural and economic relations rather than just a period of wars as described in political history books. Addressing all these processes is beyond the limits of our study. For this reason, we will try to focus on the socio-political elements that constitute the dominant and visible (or wanted to be seen) aspect of the event by leaving the historical course of relations to related studies. While discussing this process, we will primarily focus on two important backgrounds that are influential in the production of the policies of the Western states towards the Middle East and that form the basis of the political developments. First of all, we will touch on the clash of civilizations thesis, which caused a radical change in the West's Middle East politics in the post-cold war period. Later, we will point out how the products put forward by orientalists and their perspectives on these products affect the perception about Muslim societies. In addition, we will ask whether orientalism is a discipline based only on academic concerns. In the third stage, we will discuss some important political and social developments that took place in the second half of the twentieth century and contributed to the emergence of Islamophobia. In the final stage, we will talk about the developments that took place on September 11 and after.