Author:
Abstract
Uludere’nin eski ismi Kılaban’dır. Kılaban “kalemuhafızı” anlamına geldiği kaynaklarda geçmektedir. Osmanlı Devleti’nden sonra 1928 yılına kadar Goyan (Goyî aşiretine nispetle) bölgesi olarak adlandırılır. Uludere ilçesinin geçmişi M.Ö 3000 yılına kadar dayanmaktadır. Uludere Medler, Persler, Roma-Part ve Arsaklılar gibi birçok devletin hâkimiyetinde kalmış ve farklı birçok kültürden etkilenmiştir. M.S 297 yılında Sasaniler’in hâkimiyetine girmiştir. 1534 yılında ise Osmanlı Devletinin hükümranlığı altına girmiştir. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasıyla Beytüşşebap’a bağlı bir bucak haline getirilmiştir. 27 Haziran 1956 yılında Hakkâri’ye bağlanmıştır. 1990 yılında Şırnak’ın il olmasıyla Şırnak’a bağlı bir ilçe haline getirilmiştir. Uludere ilçesine bağlı 12 köy ve 3 belde bulunmaktadır.
Uludere siyasi ve kültürel yönden birçok devlet ve kültürden etkilendiği için günümüze kadar yansımalarını görmek mümkündür. Uludere’de metruk olmasına rağmen İşşi (Onbudak) ve Bazyan (Doğan) adından iki Keldani köyü bulunmaktadır. İşşi köyü Şenoba beldesine bağlıdır. Bazyan köyü İşşi’ye yaklaşık 45 dakikalık yürüme mesafesindedir. Bu köyde Müslüman Kürtler ve Keldaniler birlikte yaşamışlardır. İşşi köyü 1976 yılında 80 haneden ve 680 kişiden oluşmaktaydı. Bazyan köyü 1970 yılında 60 aile ve 350 kişilik bir nüfusa sahipti.1980 yılından itibaren artan terör olayları nedeniyle köyler boşaltılmaya başlanmıştır. Bu çalışmamızda İşşi ve Bazyan köylerinin Müslümanlarla birlikte yaşama kültürü bağlamında geçmişten günümüze yansımalarını köylere gidilerek doğru bilgi aktarmaya çalıştık. Çalışmamıza bahse konu olan boşaltılmış olan köylerden İşşi (Şi-Onbudak) köyüne 6 Eylül 2023 tarihine gittik. Köyün eski sakinleri olan Keldaniler ve onların dostları ve yakın civar köylerinden yaşan Müslümanları dinleyerek aktarmaya çalıştık. Bazyan (Doğan) köyü ulaşımdaki sıkıntılar nedeniyle köyün içine kadar giremedik. Ancak daha önce köyde beraber yaşamış Müslüman ve Keldani tanıkları dinleyerek doğru ve objektif bilgiler vermeye çalıştık.
Keywords
Abstract
The old name of Uludere is Kılaban. It is stated in the sources that Kılaban means "keleguard". After the Ottoman Empire, it was called the Goyan (relative to the Goyî tribe) region until 1928. The history of Uludere district dates back to 3000 BC. Uludere was dominated by many states such as the Medes, Persians, Roman-Partians and Arsacids and was influenced by many different cultures. It came under the rule of the Sassanids in 297 AD. In 1534, it came under the sovereignty of the Ottoman Empire. With the establishment of the Republic of Türkiye, it became a sub-district of Beytüşşebap. It was annexed to HakkÂri on 27 June 1956. When Şırnak became a province in 1990, it became a district of Şırnak. There are 12 villages and 3 towns in Uludere district.
Since Uludere is politically and culturally influenced by many states and cultures, it is possible to see its reflections until today. Although abandoned, there are two Chaldean villages in Uludere, named İşşi (Onbudak) and Bazyan (Doğan). İşşi village is connected to Şenoba town. Bazyan village is approximately a 45-minute walk from Ishshi. Muslim Kurds and Chaldeans lived together in this village. İşşi village consisted of 80 households and 680 people in 1976. Bazyan village had 60 families and a population of 350 people in 1970. Since 1980, the villages began to be evacuated due to increasing terrorist incidents. In this study, we tried to convey accurate information about the reflections of İşşi and Bazyan villages from past to present in the context of the culture of living together with Muslims by visiting the villages. We went to İşşi (Şi-Onbudak) village, one of the evacuated villages that were the subject of our study, on September 6, 2023. We tried to convey this by listening to the Chaldeans, the former inhabitants of the village, their friends, and the Muslims living in the nearby villages. We could not enter Bazyan (Doğan) village due to transportation difficulties. However, we tried to provide accurate and objective information by listening to Muslim and Chaldean witnesses who lived together in the village before.